Traditionele muziek in België

Met het oog op conservering en archivering draait een kleine ploeg van het MIM sinds 2018-2019 verschillende korte reportages over traditionele muziek in België. De video's, met Engelse ondertiteling, worden allemaal gepubliceerd op het YouTube kanaal van het museum.

In Namen zijn de 40 Molons actief, sinds 1843 zamelen zij geld in voor de armen. Ze luisteren de stad op met menteries, verzonnen verhalen ziin dat, met traditionele liedjes en met hun kazoos. De Molons zijn echte liefhebbers van de kazoo, wat eerder zeldzaam is in België. Laat je verrassen door dit vrijgevige en grappige genootschap!

Tussen 1914 en 1918 vonden in de Ieperse regio hevige gevechten plaats waarbij honderdduizenden soldaten van de verschillende partijen het leven lieten. Om deze offers te herdenken heeft de plaatselijke bevolking sinds 1928 een unieke en originele traditie ontwikkeld: het dagelijks spelen van de Last Post.

Marc Nicolas is een van de laatste klokkenluiders in België. Sinds 2002 luidt hij elke dag het Angelus over de weiden en daken van het dorpje Bellevaux in de Ardennen. Hij toont ons zijn werkplek, een houten toren met twee grote klokken, trouwe metgezellen van de dorpsbewoners.

De Trawantel zou één van de oudste stokdansen zijn van West-Europa. Hij wordt nog steeds gedanst in de Antwerpse Kempen, onder andere door de Sint-Sebastiaansgilde van Tongerlo (Westerlo). De ploeg van RIETMA was getuige van een bijeenkomst waarop de dans getoond werd. Het RIETMA project, dat gefinancierd wordt door de FOD Wetenschapsbeleid, brengt Afrikaanse en Europese cultuurmensen samen om na te denken over muziekpraktijken. De onderzoekers concentreerden zich binnen dit kader op de in Westerlo beoefende Trawantel.

Deze aflevering neemt we je mee naar het Centrum (Henegouwen, Wallonië) waar vandaag nog veel traditionele carnavals plaatsvinden. De Carnaval van Binche is waarschijnlijk de bekendste van allemaal en dient hier als voorbeeld voor alle andere carnavals die plaatsvinden in dezelfde regio.

Te vertalen

De knaptanden zullen dit jaar ‘in hun kot’ moeten blijven… De Ros Beiaard ommegang werd al enige tijd geleden verplaatst naar volgend jaar, maar nu komt ook de organisatie van de jaarlijkse reuzenstoet eind augustus in het gedrang. Gelukkig waren onze reporters in 2018 nog getuige van deze ‘Katuit’ en legden ze deze beelden vast. Ondertussen blijven wij ons wel afvragen wat voor creaturen het zijn… wolven, honden of pluizige vissen? Sinds de 17de eeuw lopen ze één keer per jaar door de straten van Dendermonde en maken ze de stad onveilig met het geklapper van hun gebit! Een bijzonder geluid waardoor ze hun plekje in onze collectie verdienen.

In de katholieke liturgie werd de ratel gebruikt als alternatief voor de klokken, drie dagen voor Pasen. Het zwijgen van de klokken als teken van rouw, herinnert de gelovigen aan het lijden en de dood van Christus. Het ratelende geluid versterkt de angst en het verdriet van deze periode. De traditie wordt vandaag nog steeds in ere gehouden tijdens het bidden van het Angelus in het kleine Ardense dorpje Rossart. Dit filmpje is niet bedoeld om alle betekenis en rijkdom van de rateltraditie uit te leggen, het laat zien hoe deze traditie vandaag de dag nog beleefd wordt.

De « crâmignon » is een traditionele reidans die vroeger in het Luikse werd gedanst. Vandaag zien we hem enkel nog in de dorpen in de Basse-Meuse, tussen Luik en de Nederlandse grens, en in enkele gebieden in Nederlands Limburg. In de loop van de namiddag flaneren mannen in smoking en vrouwen in schitterende zelfgemaakte jurken door de straten van het dorp. Er zijn twee rivaliserende verenigingen, de Blauwe en de Rode.  In Hermalle-sous-Argenteau, in de buurt van Visé, duurt het feest vijf dagen. Op het einde, op maandag, danst eerst de jeugd of de ongehuwden de crâmignon. De dinsdag is er dan de crâmignonvoor iedereen, deze is ongetwijfeld het indrukwekkendst voor buitenstaanders. De reportage werd gedraaid op de dinsdag, we hebben vooral het muzikale aspect van het evenement en de fanfares gevolgd.

« Hanske knap, boven alle stuiverkes! 't Is om Hanskes boardjen af te doent Is in giën zes, zeuven jaar miër afgedoan.  Ho Hans, ho Hans!  Steekt een duitjen in den Hans ». Dit zingen de bedelzangers die van deur tot deur trekken op Verloren maandag, de maandag na Driekoningen, om hun dorpsgenoten het beste te wensen voor het nieuwe jaar. Deze traditie kennen we uit Antwerpse polderstreek, vandaag leeft ze enkel nog in Berendrecht en Zandvliet.

Een eigenaardige bijeenkomst die we volgden : de jaarlijkse wedstrijd voor de beste imitatie van het gebrul van een bronstig hert. Hoewel dit in Duitsland en Oost Europa een wijd verspreide traditie is bestaat ze in Frankrijk pas sinds 2013 en in België sinds 2014. We trokken ervoor naar onze rijk beboste gebieden, naar Fourneau-Saint-Michel, dichtbij Saint-Hubert. Daar ontmoetten we gepassioneerde natuurliefhebbers die blijk geven van een bijzonder muzikale kwaliteit. Om de lokroep van het hert goed te kunnen nabootsen moeten ze deze immers eerst zorgvuldig beluisteren om alle nuances te capteren. Er is dan ook een grote verscheidenheid in de kwaliteit en de expressiviteit van de « bulderaars ».