Augustus 2022
Fig.1
Rechtopstaande piano (vooraanzicht), Jean-Joseph Merlin, Londen, ca 1800, inv. 1632
Fig.2
Rechtopstaande piano (signatuur), Jean-Joseph Merlin, Londen, ca 1800, inv. 1632
Fig.3
Rechtopstaande piano (mechaniek), Jean-Joseph Merlin, Londen, vers 1800, inv. 1632
Fig.4
Portret van Jean-Joseph Merlin, Thomas Gainsborough, 1781, Londen, ©Kenwood House
Fig.5
Rolstoel voor mensen met jicht
Hoewel de productie van rechtopstaande piano's in de huidige zin van het woord pas in 1810 begon werd het idee van zo’n piano al in het begin van de 18e eeuw door pianobouwers verkend. Het doel was een instrument te bouwen dat minder ruimte in beslag zou nemen dan de vleugelpiano, maar dezelfde klankcapaciteit zou hebben. Er werden talrijke pogingen ondernomen en modellen van allerlei afmetingen gemaakt. Dit kleine instrument illustreert op briljante wijze een van deze pogingen: het is een tafelpiano die op een slimme manier verticaal in plaats van horizontaal is geplaatst. Ze draagt de handtekening van Jean-Joseph Merlin en dateert van rond 1800. Het instrument is gefineerd met citroenhout en heeft een Engelse stangmechaniek waardoor de hamers de snaren schuin kunnen aanslaan. Er zijn ook sporen van een pedaal dat een deel van het deksel opende om het instrument luider te laten klinken.
Jean-Joseph Merlin (Huy, 6 september 1735 - Londen, 4 mei 1803), afkomstig uit de stad Huy in de provincie Luik, was van opleiding mecanicien en klokkenmaker. Hij verhuisde naar Londen in 1760, na zes jaar in Parijs te hebben gewoond, waarschijnlijk op uitnodiging van de Académie des Sciences. Merlin was inderdaad een productieve uitvinder met veel verbeelding. Hij registreerde talrijke octrooien voor muziekinstrumenten, automaten, wiskundige instrumenten en diverse andere voorwerpen, zoals een weegschaal, een precisiebalans, een braadmachine en een rolstoel voor jichtlijders.
Merlin lijkt ook een grillige figuur te zijn geweest. Er wordt gezegd dat hij op een dag al viool spelend, op rolschaatsen die hij net had ontworpen, arriveerde op een sociaal evenement. Hij verloor echter zijn evenwicht en viel tegen een dure spiegel, die in duizend stukken brak, net als zijn viool, en hij raakte ernstig gewond.
In de jaren 1780 vestigde de uitvinder zich op het mondaine Hannover Square en opende er Merlin's Mechanical Museum, bijgenaamd Merlin's Cave, waar hij zijn vele verwezenlijkingen tentoonstelde naast ongewone voorwerpen en waar men de inkomprijs kon terugverdienen door korting op alle aankopen ...
De kleine verticale piano die in het MIM tentoongesteld wordt, is dus slechts één van de vele uitvindingen van deze geniale man die door de Engelse schilder Thomas Gainsborough vereeuwigd is.
Tekst: Pascale Vandervellen